رفتار اختیار واقعی در شرایط پرریسک (Real Option Behavior) مفهومی برگرفته از نظریهی «اختیار» در مالی است، با این تفاوت که بهجای قراردادهای مالی قابلمعامله، به تصمیمگیریهای دنیای واقعی در خصوص سرمایهگذاریها، ورود به بازار، توسعهی پروژهها یا توقف آنها مربوط میشود.
در نظریهی مالی، «اختیار» یا option به دارندهی آن حق میدهد (نه الزام) که دارایی مشخصی را در زمانی مشخص و با قیمتی از پیش تعیینشده خرید یا فروش کند. این قرارداد قابلمعامله است و در بورس یا بازارهای مشتقه، ارزشگذاری میشود.
در مقابل، اختیار واقعی به حق شرکت یا سرمایهگذار برای تصمیمگیری در مورد اقدامی واقعی مانند احداث کارخانه، ورود به بازار جدید، یا توسعهی محصول در آینده اشاره دارد. تفاوت اصلی این است که اختیار واقعی معمولاً غیرقابلمعامله و مخصوص همان بنگاه یا پروژه است، اما همان منطق «حق، نه الزام» را در خود دارد.
در شرایط پرریسک و با عدمقطعیت بالای جاری در دوران پس از جنگ و آتشبس ناپایدار، بنگاههای ایرانی وارد رفتار اختیار واقعی میشوند. یعنی بهجای آنکه بلافاصله سرمایهگذاری کنند، صبر میکنند تا اطلاعات بیشتری در مورد آینده کسب کنند. این رفتار باعث تعلیق در سرمایهگذاری و کاهش فعالیت اقتصادی در کوتاهمدت میشود، اما ممکن است رفتاری بهینه باشد؛ چون از تصمیمگیریهای پرهزینه و برگشتناپذیر در فضای مبهم جلوگیری میکند.
این مفهوم بهویژه در صنایعی مانند انرژی، زیرساخت، ساختوساز ، و فناوری که در آنها هزینههای ثابت بالاست و خروج از پروژه دشوار است، اهمیت دارد. در ادبیات اقتصادی، این نوع رفتار نشانهای از احتیاط عقلایی در مواجهه با آیندهی نامطمئن تلقی میشود.