نشست هفتگی آکادمی دانایان با موضوع «چالش‌های صنعت خودروسازی و راه‌حل‌های برون‌رفت از آن» با حضور فرشاد فاطمی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی شریف و عضو سابق شورای رقابت؛ مسعود برومند، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر؛ سعید مدنی، مدیرعامل اسبق سایپا؛ و امیرحسین کاکایی، عضو هیئت‌علمی دانشکده‌ی مهندسی‌خودرو دانشگاه علم و صنعت، به میزبانی حسین عبده تبریزی برگزار شد.
برای دیدن ویدیوی کامل نشست اینجا کلیک کنید.
گزارش مناظره
لزوم تعیین چارچوب‌ها و چشم‌انداز خودرو
سعید مدنی، مدیرعامل اسبق سایپا به ضرورت بازنگری در قانون خودرو و تعیین تکلیف رویکردهای کلان اشاره کرد و گفت: «ما باید مشخص کنیم که آیا در چارچوب اقتصاد مقاومتی حرکت خواهیم کرد یا تعامل با جهان و انتقال فناوری را هدف قرار خواهیم داد. این تصمیمات زیربنای توسعه‌ی صنعت خودرو است.»
او همچنین بر هدایت نقدینگی تأکید کرد و گفت: «در ثبت‌نام اخیر خودرو، حدود ۱۰ میلیارد دلار نقدینگی به بانک‌ها رفت که می‌توانست صرف ساخت کارخانه‌های جدید شود. این نشان می‌دهد نقدینگی در کشور هست، اما هدایت درستی ندارد.»
حذف قیمت‌گذاری دستوری
فرشاد فاطمی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی شریف و عضو سابق شورای رقابت به مشکلات قیمت‌گذاری دستوری اشاره کرد و گفت: «قیمت‌گذاری دستوری باید حذف شود. دولت می‌تواند با واردات خودرو و ایجاد رقابت، قیمت‌ها را متعادل کند، اما بهتر است به خودروسازان اجازه دهد تا قیمت‌گذاری را خودشان انجام دهند.»
او به تفاوت صنعت خودرو با سایر صنایع اشاره کرد و افزود: «صادرات خودرو نیازمند زنجیره‌ی تأمین پیچیده و خدمات پس از فروش است. صادرات خودرو در شرایط فعلی دشوار است، اما اگر ممکن شود، منافع بلندمدتی برای کشور دارد.»
اهمیت ثبات در سیاست‌گذاری
مسعود برومند، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بررسی تاریخچه‌ی صنعت خودرو در دهه‌ی ۷۰ و ۸۰، بر تأثیر ثبات در سیاست‌گذاری تأکید کرد: «در دهه‌ی ۷۰، ثبات در سیاست خارجی و ارزی منجر به یادگیری و تعاملات سازنده شد. اما اکنون، عدم ثبات و تصمیمات مقطعی به ضرر صنعت تمام شده است.»
او بر ضرورت حرکت به سمت خودروهای برقی تأکید کرد و گفت: «جهان به سمت برقی‌سازی خودروها حرکت می‌کند، اما خودروسازان ما نیازمند اطمینان از سیاست‌های انرژی هستند. دولت باید مشخص کند که آیا برق کافی برای این مسیر وجود دارد یا نه تا تجربه‌ی گازسوز کردن خودروها تکرار نشود.»
خصوصی‌سازی و حکمرانی خوب
امیرحسین کاکایی، عضو هیئت‌علمی دانشکده‌ی مهندسی‌خودرو دانشگاه علم و صنعت در خصوص مشکلات فعلی تنظیم‌گری گفت: «نهادهای مختلف در تنظیم‌گری دخالت دارند، اما هیچ‌کدام پاسخگو نیستند و هماهنگی‌ها به خوبی شکل نمی‌گیرد. به‌عنوان مثال، سازمان استاندارد از بنزین یورو ۵ حمایت می‌کند، اما وزارت نفت نمی‌تواند آن را تأمین کند.»
چالش‌های فناوری و استانداردها
بحث دیگری که در نشست مطرح شد، تناسب استانداردهای بین‌المللی با شرایط داخلی بود. مسعود برومند گفت: «ما می‌توانیم استانداردهای اروپا را بپذیریم، اما باید بندهایی از آن را که با شرایط داخلی تناسب ندارد، تعدیل کنیم. این انعطاف در اجرای استانداردها ضروری است.»
او با اشاره به مشکلات قطعه‌سازی افزود: «در دهه‌ی ۷۰، قطعه‌سازی با چالش‌های متعددی مواجه بود، اما با تعامل با شرکت‌های بین‌المللی، راه‌حل‌هایی پیدا شد. امروز نیز باید این رویکرد را تقویت کنیم.»
حمل‌ونقل عمومی یا خودروی شخصی؟
کاکایی به نقش اولویت‌بندی در سیاست‌گذاری اشاره کرد و گفت: «حمل‌ونقل عمومی باید بر خودروی شخصی اولویت داشته باشد. سیاست‌های قیمت‌گذاری فعلی با این رویکرد سازگار نیست. جالب است که قیمت‌گذاری دستوری برای خودروی شخصی انجام می‌شود، اما برای اتوبوس نه. نه به این معنا که سراغ قیمت‌گذاری اتوبوس و وسائل حمل‌و نقل عمومی برویم، به این معنا که در چارچوب سیاست‌های اشتباه هم، اشتباه عمل می‌کنیم.»
همکاری بین‌المللی و محدودیت‌ها
فرشاد فاطمی به محدودیت‌های همکاری بین‌المللی اشاره کرد: «در شرایط فعلی، شاید چین بهترین گزینه برای همکاری باشد. اما حتی در این شرایط نیز باید از ظرفیت‌های موجود به بهترین شکل استفاده کنیم. انتقال فناوری از چینی‌ها ممکن است دشوار باشد، اما باید برای آن برنامه‌ریزی کنیم.»
معادلات پیچیده‌ی صنعت خودرو
مسعود برومند در جمع‌بندی گفت: «اگر قرار باشد سیاست‌های دولت مانند سال‌های گذشته پیش برود، امکان سرمایه‌گذاری هم برای دولت میسر نباشد، بخواهیم در این شرایط آلودگی هوا را کنترل کنیم و خودروی کم‌مصرف هم تولید کنیم، و برای حل این معادله به دنبال راه‌حل کارشناسی باشیم، باید بپذیریم که این معادله راه‌حل ندارد. کارشناسان گاهی از اوقات باید این را بیان کنند که معادله‌ی چیده‌شده راه‌حلی ندارد.»
در پایان نشست، امیرحسن کاکایی با صراحت هشدار داد: «اگر امروز اقداماتی برای اصلاحات جدی در صنعت خودرو انجام نشود، سال آینده برای هرگونه اقدامی بسیار دیر خواهد بود. صنعت خودرو در وضعیت کنونی خود با سرعت به سمت نابودی پیش می‌رود. هنوز راه‌حل‌هایی وجود دارد، اما با گذشت زمان و تعمیق بحران‌ها، این راه‌حل‌ها کارایی خود را از دست خواهند داد.»
جمع‌بندی و پیشنهادات
همه‌ی مهمانان نشست در خصوص موارد زیر اتفاق نظر داشتند؛
- حذف قیمت‌گذاری دستوری: به خودروسازان اجازه داده شود قیمت‌ها را تعیین کنند و دولت نقش نظارتی داشته باشد.
- هدایت نقدینگی: نقدینگی موجود در کشور به سمت تولید و سرمایه‌گذاری هدایت شود.
- تقویت حمل‌ونقل عمومی: تمرکز دولت بر توسعه‌ی حمل‌ونقل عمومی به‌جای تمرکز بر خودروی شخصی.
- حرکت به سمت برقی‌سازی خودروها: برنامه‌ریزی بلندمدت با توجه به امکانات انرژی کشور.
- خصوصی‌سازی واقعی: مدیریت به بخش خصوصی واگذار شود و دولت تنها ناظر و تنظیم‌گر باشد.
- تعاملات بین‌المللی: استفاده از ظرفیت‌های موجود، به‌ویژه همکاری با چین، برای انتقال فناوری و توسعه صنعت.