این نشست با حضور مهدی فلاح‌دوست، معاون مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب‌وکار وزارت امور اقتصاد و دارایی؛ رحمان آراسته، مدیر بازار مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران؛ علیرضا توکلی‌کاشی، متخصص حوزه‌ی تأمین مالی و هادی صداقت، بنیانگذار و مدیرعامل سامانه‌ی معاملات آنلاین طلای آب‌شده و مصنوعات طلا و جواهر عیاره؛ در روز دوشنبه مورخ ۱۹ آذرماه برگزار شد.
برای تماشای ویدیوی این نشست اینجا کلیک کنید.
پلتفرم‌های فروش طلا و تحولات اخیر
پلتفرم‌های فروش طلا در سال‌های اخیر به یکی از ابزارهای مهم سرمایه‌گذاری و معاملات آنلاین تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها با ارائه‌ی امکان خریدوفروش آسان و حذف محدودیت‌های سنتی مانند حمل و نگهداری طلای فیزیکی، توانسته‌اند دامنه‌ی گسترده‌تری از سرمایه‌گذاران را جذب کنند. در نتیجه، سرمایه‌گذاری در طلا از چارچوب‌های سنتی فراتر رفته و به ابزارهای نوینی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا و طلای دیجیتال گسترش یافته است. این تغییرات نه تنها رفتار سرمایه‌گذاران را دگرگون کرده، بلکه چالش‌هایی اساسی در زمینه‌ی نظارت و مدیریت این بازار ایجاد کرده است.
چالش‌های نظارتی و تصمیمات مقطعی
یکی از این چالش‌ها، نبود تنظیم‌گری است. در ایران، شکل‌گیری چارچوب نظارتی پلتفرم‌های فروش طلا هنوز در مراحل اولیه است و همین مسئله باعث شده که تصمیمات مقطعی و بعضاً خلق‌الساعه بر فعالیت این پلتفرم‌ها سایه بیندازد. به عنوان مثال، نامه‌ی اخیر بانک مرکزی که البته صرفاً در منابع خبری منتشر شده است؛ پلتفرم‌ها را به ذخیره‌سازی فیزیکی طلای فروخته شده نزد بانک مرکزی ملزم می‌کند. این تصمیم با هدف جلوگیری از فروش بیش از حد و تضمین وجود پشتوانه‌ی فیزیکی اتخاذ شده است.
تأثیرات تصمیمات نظارتی بر پلتفرم‌ها
اگرچه این الزام به ایجاد ثبات در بازار و جلوگیری از فروش‌های سفته‌بازانه کمک می‌کند، اما ممکن است هزینه‌های عملیاتی پلتفرم‌ها را افزایش داده و توانایی آنها برای توسعه را محدود کند. بار لجستیکی و مالی ناشی از نگهداری ذخایر فیزیکی بزرگ می‌تواند ورود بازیگران جدید به بازار را دشوار کرده و نوآوری در این بخش را سرکوب کند. این تصمیم همچنین سؤالات اساسی درباره‌ی نقش و جایگاه بانک مرکزی ایجاد می‌کند: آیا بانک مرکزی به عنوان یک ناظر مستقل عمل می‌کند یا خود یکی از بازیگران این بازار است؟ و اگر چنین است، حدود اختیارات و مسئولیت‌های آن چگونه تعریف می‌شود؟
مدل‌های کسب‌وکار پلتفرم‌های فروش طلا
در همین حال، مدل کسب‌وکار این پلتفرم‌ها نیز نیازمند بررسی است. بسیاری از پلتفرم‌ها درآمد خود را از کارمزد معاملات، تفاوت قیمت خرید و فروش، یا ارائه‌ی خدماتی مانند ذخیره‌سازی طلا و تسویه‌ی فوری کسب می‌کنند. در بازارهای بین‌المللی، ابزارهای پیشرفته‌تری مانند قراردادهای آتی و توکن طلا نیز ارائه می‌شود. اما در ایران، محدودیت‌های رگولاتوری و نبود زیرساخت‌های فنی کافی باعث شده که این پلتفرم‌ها در مقایسه با همتایان بین‌المللی عقب بمانند.
ریسک‌های پیش‌روی پلتفرم‌های فروش طلا
علاوه بر این، پلتفرم‌های فروش طلا با ریسک‌های متعددی مواجه هستند. فقدان شفافیت در چارچوب‌های نظارتی، خطر محدودیت‌های غیرمنتظره را افزایش می‌دهد. مشکلاتی مانند حباب قیمتی، نقدشوندگی پایین، و ریسک‌های امنیت سایبری نیز می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، هرگونه ابهام یا اختلال در اطلاعات مربوط به ذخایر فیزیکی طلا ممکن است باعث کاهش اطمینان عمومی و در نهایت، بحران در این بازار شود.
تجربیات بین‌المللی و درس‌هایی برای ایران
در بازارهای بین‌المللی، چنین چالش‌هایی با استفاده از چارچوب‌های نظارتی دقیق و ابزارهای پیشرفته مدیریت می‌شود. برای مثال، در امریکا، نهادهایی مانند کمیسیون معاملات آتی کالا (CFTC) و سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی (FINRA) نظارت دقیق بر معاملات طلا دارند. استفاده از ابزارهایی مانند ETFهای پشتوانه‌دار طلا نیز نقش مهمی در ایجاد اعتماد و شفافیت بازی می‌کند. در ایران، اگرچه صندوق‌های طلا در بورس فعالیت دارند، اما این ابزارها همچنان با مشکلاتی مانند حباب قیمتی، شفافیت کمتر، و نقدشوندگی محدود روبرو هستند.
آینده‌ی پلتفرم‌های فروش طلا در ایران
با توجه به این تجربیات، ایران باید به سمت تنظیم‌گری دقیق‌تر و شفاف‌تر حرکت کند. پرسش‌های کلیدی در این مسیر شامل این موارد است:
- آینده‌ی پلتفرم‌های فروش طلا در ایران چگونه پیش‌بینی می‌شود؟
- چگونه می‌توان فروش طلا بدون پشتوانه فیزیکی را محدود کرد و در عین حال هزینه‌های عملیاتی پلتفرم‌ها را کاهش داد؟
- آیا استفاده از ذخایر جزئی در کنار شفافیت مبتنی بر بلاکچین می‌تواند رویکرد متعادل‌تری باشد؟
- آیا الزام به ذخیره‌ی فیزیکی برای همه‌ی معاملات، راهکاری مؤثر است یا باید به سراغ راه‌حل‌های دیگری رفت؟
جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده
در مناظره‌ی این هفته‌ی آکادمی دانایان، تلاش خواهیم کرد به این پرسش‌ها و دیگر مسائل مرتبط بپردازیم و دیدگاه‌های مختلف را بررسی کنیم. آینده‌ی پلتفرم‌های فروش طلا در ایران به شدت به توانایی تنظیم‌گران و بازیگران بازار در ایجاد تعادل بین نوآوری، شفافیت و امنیت بستگی دارد.